Şövkət Ələkbərova

Mövzu: Şövkət Ələkbərova Ç.a. Apr. 15, 2008 7:09 pm

Bu səsin qüdrəti milyonların ürəyində Şövkət Ələkbərova ünvanlı bir məhəbbət ocağı qalayıb. Səs ruh kimi ölməzdir. Bircə fərqi var ki, hər ruh yalnız bir bədəndə qərar tutur. Bir ruhla, bir ömürlə dünyamıza gələn səs isə milyon-milyon qəlblərə bir anda yol tapa bilən, könülləri ovudub, ağladan möcüzədir. Bu, hər kəsə qismət olmayan və həm də hər kəsin olan bir gözəllikdir. Musiqimizin "Qarabağ şikəstəsi"nə köçən, "Ağ çiçəy"inə hopan, "Sevgi nəğməsi"ndə, "Məhəbbət"ində qərar tapan bir səs də var musiqi dünyamızda. Şövkət Ələkbərova səsi. Bir zamanlar xanım-xatın bir müğənninin ecazkar nəfəsi ilə dilə gələn bu səs indi musiqi xəzinəmizin incilərinə dönən lent yazılarında ölümsüzləşib, zamanın hüdudlarını aşıb Anasının fikrinə uyğun olaraq, Şövkəti əvvəlcə musiqi məktəbinin kamança sinfinə qoyublar. Amma ona başqa bir sənət yolu seçmək artıq gec idi. Çünki Şövkətin qəlbi oxumaq arzusu ilə döyünürdü. Müğənnilik onun tale yazısıydı, bir gün "təsadüf" kimi qarşısına çıxaraq Şövkəti səhnəyə aparıb. Həmişə anasının çalışdığı orkestrə gələn balaca Şövkət kollektivin rəhbərinin təkidi ilə səhnəyə çıxıb. Sonra o, "Kəndlilər evi"ndəki özfəaliyyət kolektivinə yazılıb. 1937-ci ildə bədii özfəaliyyət kollektivlərinin müsabiqəsində iştirak edib. Müsabiqənin məsuliyyətli tərəfi həm də onda olub ki, iştirakçıların çıxışını Üzeyir Hacıbəyov, Səid Rüstəmov, Bülbül kimi görkəmli sənətkarlar qiymətləndirib. Opera Teatrında keçirilən yekun konsertdə Şövkət Ələkbərova "Qarabağ şikəstəsi"ni oxuyub. Həmin gün səsi, ifası bəyənilən üç istedadlı gəncdən biri idi Şövkət Ələkbərova. Sonradan həmin gənclərlə - Fatma Mehrəliyeva və Gülağa Məmmədovla sənət dostu, yaxın yoldaş olub. O müsabiqə həm də Şövkət Ələkbərovanın professional musiqi sənətinə birdəfəlik gəlişiydi. Çünki onu Üzeyir bəy özünün yaratdığı Azərbaycan Dövlət Xoruna işləməyə dəvət edirdi.
Həyat kiçik yaşlarında qəlbini nisgillə, üzüntü ilə doldurub, sonra sevinc verib Şövkət xanıma. Böyük səhnəyə gələndə də ürəyində övladlarını erkən yaşlarında kimsəsiz, köməksiz qoyub bu dünyadan köçən atası Feyzulla kişinin onu müğənni kimi görə bilməməsinin dərdini daşıyıb. Ancaq tezliklə bu kədərə taleyin amansızlıqla ona bəxş etdiyi neçə-neçə dərdi qoşulub. Şövkət xanımın 19 yaşı olanda Böyük Vətən Müharibəsi başlayıb. Geniş, işıqlı konsert salonlarını soyuq, ölüm dolu səngərlər əvəz edib. O vaxt təhlükədən qorxub müxtəlif bəhanələrlə müharibəyə getməkdən boyun qaçıranlar da olub. Ancaq Şövkət bu barədə düşünmək belə istəməyib. Çünki ölüm-itim ünvanlı o səngərlərdə onun canından artıq sevdiyi doğmaları vuruşub. Şövkət Ələkbərova səsini qələbə ümidinə, təsəlliyə çevirərək odun-alovun içərisində, öz ağrılarını da nəğmələrinə qataraq oxuyub. Çox keçməyib ki, böyük qardaşı Ələkbərin itkin düşməsi xəbərini eşidib. Bir tərəfdən onun, bir yandan da müharibənin qanlı döyüşlərində vuruşan qardaşlarının fikri ilə üzülən Şövkət xanım nəğmələri ilə cəbhədə döyüşən oğulları mübarizəyə, qələbəyə səsləyib. Heç kim bilməyib ki, uşaqlıqdan qardaşı Ələkbərin tarının səsinə sığınaraq onun musiqisi ilə pərvazlanan Şövkət xanım özgə tarzənin müşayiətilə oxuduqca qəlbi qan ağlayıb.
1945-ci ildən Filarmoniyanın solisti kimi işə başlayan Şövkət Ələkbərovanın ifasında səslənən xalq mahnıları, muğamlar, bəstəkar mahnıları Azərbaycanı oba-oba dolaşıb. Bu səs yurdumuzun sərhədlərini aşaraq dünyaya yayılıb. Onun xarici ölkələrə hər qastrol səfərindən sonra Şövkət səsinin, ifasının heyranlarının sayı artıb. İfa edəcəyi mahnıların seçimilə bağlı çox tələbkar olub Şövkət Ələkbərova.
Daha çox istedadına inandığı bəstəkarların əsərlərinə müraciət edib. Cahangir Cahangirov, Səid Rüstəmov, Tofiq Quliyev, Emin Sabitoğlu və başqaları belə bəstəkarlardandır. Ona görə də onun oxuduğu mahnıların hər biri təkcə bənzərsiz ifaya görə deyil, həm də sözlərinə və musiqilərinin mətninə görə misilsiz sənət nümunəsi sayıla bilər. O, dövrünün artıq adları tarixiləşən bəstəkarlarının bir çoxu ilə yaxından dost olub. İndi heyrətlə, məftunluqla dinlədiyimiz mahnıların bir çoxu elə Şövkət Ələkbərovanın səsi, ifası üçün yazılıb. Müğənninin bir böyüklüyü də onda olub ki, səsi ilə istənilən nəğməni şöhrətləndirə bilib. Gülnarə xanım xatırlayır: "Bir gün bəstəkarlardan biri ona mahnı gətirmişdi. Bir söz deməsə də, hiss etdim ki, musiqini nəzərdən keçirən Şövkət xanımın əhvalı pozuldu: "Yaxşı, baxaram" - deyərək bəstəkarı yola saldıqdan sonra məni yanına çağırdı: "İndi mən bu mahnını necə oxuyum, axı, çox zəifdir" - deyə gileyləndi. Dedim ki, Şövkət xanım, xoşunuza gəlmirsə, qəbul etməyin. "Yox -dedi - o, mənim yanıma ümidlə gəlib. Necə geri qaytara bilərəm? Gəl, görək neynirik". Mən pianinoda müşayiət elədim. O, dönə-dönə mahnını oxudu. Hər ifadan sonra hiss edirdim ki, mahnı başqa ahəngə düşür, getdikcə onun musiqi dəyişir, sanki özgə, bitkin bir əsərə çevrilir. Səhəri gün bəstəkar gəldi. Şövkət xanım mahnını ona oxuyanda bəstəkar heyrət içərisində donub qaldı. Sonra gözlərini yerə dikib: "Bu mənim mahnım deyil" - dedi. Şövkət xanım xasiyyətinə uyğun yumşaqlıqla, məlahətlə dedi: "Elə sənin mahnındır". Sonra Şövkət xanımın ifasında səslənən o mahnı sevilən nəğmələrdən biri oldu". Qəlbi mahnıları kimi kövrək olub Şövkət xanımın. Yumşaq, həlim təbiətli, mehriban, təvazökar bir insan olub. Kimsənin ürəyinə toxunmağı, qəlbini sındırmağı özünə rəva görməyib. Hər kəsə əlindən gələn köməyi göstərib. Səhnəyə üz tutanda ona böyük sənətkarlar yol vermişdilər. O da bunu bir mənəvi borc kimi gənclərə qaytarıb.
Asəf Zeynallı adına, Bülbül adına orta ixtisas musiqi məktəblərində dərs deyən sənətkar yetirmələrinə musiqi sənətində yalnız peşəkarların, fədakarların keçə biləcəyi yolu tanıdıb. Onlara yalnız bu yolla getməyi tövsiyə edib. Şövkət Ələkbərova tələbələri üçün təkcə sənət yox, həm də insanlıq məktəbi olub. Onların hər birinə ana qayğısı ilə yanaşıb. Gülnarə xanım onu zarafatcıl bir insan kimi xatırlayır: "O qədər sadə idi ki, evdə onun hərəkətlərini, davranışlarını seyr edəndə inana bilmirdim bu, şöhrəti dillərdə dolaşan Şövkət Ələkbərovadır". Ürəyi isə dərd yığnağı idi...
Ancaq Şövkət xanım bunlara heç kimi şərik eləməyib, kədərini kimsə ilə bölməyib. Heç vaxt da nə qismətindən, nə də insanlardan gileylənib, şikayətlənib. Bəlkə də ona görə ki, Şövkət xanıma dərd verməklə kifayətlənməyən taleyi həmişə onu kədəri, əzabları ilə yalnız qoyaraq onlara təkbaşına tablaşmağı öyrədib. Ömrünün sonlarında arabir ahəstə-ahəstə: "Yazıq canım, elə mənə də həmişə yetim himayədarı olmaq düşdü - deyərmiş - Atam gənc yaşlarında vəfat etdi. Ondan sonra böyük bir ailənin dolandırmaq lazım idi. Mən də qardaşlarıma qoşulub çalışdım ki, evə kömək olum. Sonra Ələkbər itkin düşdü, ailəsi qaldı. Çox keçmədi, həyat yoldaşı da vəfat etdi. Körpə qızını mən böyütməli oldum. Elə o biri qardaşlarım, bacım, onların balaları da həmişə mənim əlimə baxdılar. Bir yandan da öz balalarım... Yetim saxlamaq elə bil alın yazım oldu". Ona vurulan tale zərbələrinin ən ağrılısı idi bu... Övladlarını təkbaşına böyütmək asan deyildi. Ancaq Şövkət xanımı daha çox üzən həyat yoldaşı istedadlı rejissor Lətif Səfərovun faciəli ölümüydü. Onları hər ikisinin vurğunu olduğu sənət qarşılaşdırıb. Ekranlaşdırdığı "Bəxtiyar" filmindəki baş qəhrəmanın uşaqlıq mahnılarını səsləndirən Şövkətlə Lətif Səfərovun tanışlığı bir müddət sonra cəmi 8 il sürəcək evliliyə çevrilib. Şövkət xanım oğlu Bəşiri 6 yaşında atasız qoyub dünyadan gedən Lətifi ömrünün sonuna qədər hörmətlə anıb.
Gülnarə xanım danışır: "Şövkət xanım ona "Lətif Bəşiroviç" deyərdi. Lətif müəllimi çox savadlı adam kimi xatırlayar, tez-tez "Lətif Bəşiroviç belə deyərdi", "Lətif Bəşiroviç çox bilikli adamdı, bilirsən, nə qədər kitabları vardı" - deyərdi". Qızı Natellanı, oğlu Bəşiri çətinliklərlə böyütsə də, onlara kimsəyə ağız açmamağı, xahiş etməməyi öyrədib. Sonralar özünü qınayırmış da: "Bəlkə də uşaqlarımı başqa ruhda tərbiyə etməliydim. Onlar bu xasiyyətlə heç zaman həyatda özlərinə yer tapa bilməyəcəklər". Ömrünün qüruba üz tutan çağlarında taleyi onunla daha amansız davranıb. 48 yaşlı qızı Natella çarəsiz xəstəlikdən vəfat edib: "Daha mən də öldüm, yoxam bundan sonra" - deyib və doğrudan da bu ağrıya tablaşa bilməyib Şövkət xanım. Həmin günlərdə əlini Allahın dərgahına iki istəklə açıb: "Məni bu dünyadan nigaran aparma, İlahi" - deyərək, neçə illərdir ailə qursa da, övlad sevinci dada bilməyən oğlu Bəşirə övlad, bir də nakam qızı Natellanın ilini görməyi arzulayıb. Onun son istəkləri yerinə yetib. Böyük sevinclə bağıra basdığı nəvəsinə öz adını verib. Gülnarə xanım danışır ki, Şövkət xanımın bu gün artıq təkcə adını deyil, sənətini də yaşatmaqda olan körpəyə baxıb deyib: "Bu uşaq, gör, necə mənim ömrümün pis çağına düşdü. Onun üçün heç bir şey edə bilmədim". Mən: - "Siz ona öz adınızı vermisiniz. Şövkət üçün bundan artıq nə etmək olardı ki?" deyəndə elə sevinirdi..." Tanrıdan umduğu ikinci istəyinə də çatıb Şövkət xanım. Ölüm ağrılar içində yaşayan müğənninin qapısını Natellanın ilindən iki həftə sonra döyüb. Yəqin ki, ölüm də bu ölməz sənətkarın qapısına naəlac, ilahi bir əmrə boyun əyərək gəlib. Heç şübhəsiz, Şövkət xanımı dünyamızdan apararkən, bu gözəl sənətkara bir vaxtlar "Oxu, gözəl"i ünvanlayan Səməd Vurğunun təbirincə desək, ölüm sevinməyib... Şövkət səsinin qulaqlardan çəkilməsinə ölüm də sevinə bilməzdi. Amma o səs qeybə çəkilməyib, əbədi bir ömür qazanıb: Oxu, Şövkət, oxu, Şövkət, qoy səsin, Ürəklərdə kaman kimi titrəsin.

» Şövkət Əlekbərova - Eşqin var olsun!